Gaat rouw ooit over?

Veel mensen willen weten hoe lang hun rouw zal gaan duren. Gisteren nog had ik iemand aan de telefoon die een paar jaar geleden zijn partner heeft verloren. ‘”Ik ben er klaar mee” zei hij. Ik denk dat iedereen die in een rouwproces zit, dit herkent.

Wat is rouw?

Rouwen kun je zien als het proces waarin je jezelf aan probeert te passen aan een totaal veranderde situatie. Dat valt niet mee, het is een zware opgave. Iemand waarvan je veel hebt gehouden en nog steeds houdt, is er niet meer. Het missen zal altijd blijven. Niet continue en heel heftig zoals in het begin, maar er zullen altijd situaties zijn waarin je dat gemis voelt. Maar als er een moment komt waarop je voelt dat je met dat gemis om kunt gaan en je het gevoel hebt dat je weer leeft op een manier die jij graag wilt, zou je kunnen zeggen dat de rouw eindig is.

Het rouwproces verloopt bij iedereen anders en de duur is ook bij iedereen verschillend. Het is helaas niet zo dat je bij wijze van spreken achterover kunt gaan leunen en wachten tot het over gaat. Rouwen is hard werken. Wiliam Worden heeft een rouwtakenmodel beschreven. Hij beschrijft 4 taken die je zou moeten doorlopen om goed te rouwen. Riet Fiddelaers-Jaspers heeft er nog een 0^e taak aan toegevoegd

Rouwtaak 0: opvoeden in leven en dood

Leren leven met verlies is iets dat ons in feite van jongs af aan geleerd moet worden. Volwassenen kunnen jonge mensen niet beschermen tegen de aanwezigheid van de dood en de gevolgen daarvan voor hun leven. Je kunt verlies niet uit de weg gaan en de meeste kinderen krijgen al vroeg met verlies te maken, al is het ‘maar’ het verlies van een huisdier. Als je dan als kind niet de gelegenheid krijgt om te rouwen, omdat je bijv. niet mag huilen of omdat er onmiddellijk een nieuwe vervangende hond, kat of cavia wordt gekocht, leer je niet hoe je met verlies om moet gaan. Als er een opa, oma, vriendje of ouder overlijdt kan er immers ook geen nieuwe worden aangeschaft. Het is belangrijk dat het verdriet van kinderen er mag zijn, dat er met ze over gesproken wordt en dat ze antwoorden krijgen op hun vragen.

Rouwtaak 1: laten doordringen dat die ander echt dood is

De eerste taak is te laten doordringen, te erkennen, dat dood betekent dat die ander nooit meer terug komt. Om in staat te zijn met het verlies om te gaan, moet je als nabestaande kunnen begrijpen wat er is gebeurd en wat dat betekent voor je leven. Het helpt wanneer je, als dat enigszins mogelijk is, de overledene zelf hebt gezien en echt afscheid hebt kunnen nemen. Mensen die geen gelegenheid hebben gehad op die manier afscheid te nemen, hebben meer moeite om tot zich door te laten dringen en te geloven dat de ander er niet meer is. Daarom is het ook goed dat zelfs als iemand door een ongeluk ernstig verminkt is, dat je als nabestaande toch iets te zien krijgt, al is het maar een hand. Het duurt trouwens toch vrij lang voordat het echt doordringt dat iemand nooit meer terugkomt. Als nabestaande wil je er gewoon niet aan dat iemand dood is en zou je het liefst de klok willen terugdraaien. Het betekent in feite een acceptatie van een wereld die veranderd is en dat is een zware opgave. Het is normaal dat rouwenden degene die dood is op straat denken te herkennen.

Ik weet nog dat als ik bij mijn moeder was in de periode na het overlijden van mijn vader, ik weleens dacht dat ik hem in de tuin aan zag komen lopen. Ik zag het en realiseerde me tegelijkertijd dat dat helemaal niet kon. Met mijn verstand begreep ik heel goed dat mijn vader er niet meer was, maar gevoelsmatig kon ik dat nog niet bevatten.

Rouwtaak 2: omgaan met een wirwar aan gevoelens

Als je rouwt, probeer je om te gaan met alle gevoelens en emoties die er zijn.  Er is nooit alleen verdriet. Er is onzekerheid, angst, eenzaamheid, schuldgevoel, boosheid e.d. Het kan ook zijn dat je helemaal niks voelt en dat is misschien nog wel verwarrender dan al die gevoelens die ik net noemde.

Er wordt vaak gezegd: je moet sterk zijn. Maar wat is sterk? Sterk zijn betekent vooral dat je je zelf goed voelt bij de wijze waarop je met je verlies omgaat, dat je goed voor jezelf zorgt en je gevoelens niet blijft verstoppen.  Emoties moeten kunnen stromen. Mensen bouwen soms een muur om zich heen. Die muur zorgt ervoor dat je emoties binnenhoudt, waarvan je niet wilt dat anderen die zien en tegelijkertijd houdt die muur ook emoties buiten die je graag zou willen voelen, zoals blijheid en positiviteit. Voor sommige mensen is sterk zijn je emoties niet laten zien. Maar juist door het doorvoelen van je emoties en deze ook te uiten, kunnen verdriet en al die andere gevoelens gedeeld worden.

Rouwtaak 3: verder leven met het gemis

In deze taak verken en ontdek je hoe het leven nu verder moet. De eerste tijd zijn er telkens opnieuw gebeurtenissen die je confronteren met het verlies: de verjaardag van de overledene, de eerste kerst zonder hem of haar, de eerste vakantie na het overlijden en zo zijn er vele andere belangrijke momenten waarop iemand extra gemist wordt. Langzamerhand ga je leren hoe je je leven in kunt gaan richten zonder dat die ander lijfelijk aanwezig is. Ik kan het niet vaak genoeg zeggen, maar gun jezelf daar te tijd voor. Want juist die fysieke aanwezigheid wordt zo gemist.

Rouwtaak 4: je leven opnieuw vorm geven

Hoe ga je verder leven, is de vraag. Als je de overledene een plek hebt kunnen geven in je emotionele leven, heb je als het ware een nieuwe relatie met hem/haar opgebouwd en komt er ruimte voor nieuwe dingen. Op de vraag hoe doe je dat is niet een eenvoudig antwoord op te geven, omdat iedereen dit op zijn eigen manier doet. Soms hebben mensen iets tastbaars nodig om de overledene dichtbij te voelen, zoals een sieraad en anderen hebben het gevoel dat de overledene bij wijze van spreken op hun schouder zit op momenten dat het nodig is. Als je die aanwezigheid kunt voelen is er een soort nieuwe verbinding en is er ook ruimte voor nieuwe dingen. Manu Keirse, een Vlaamse rouwdeskundige zegt het heel mooi: Sterven is verhuizen van de buitenwereld naar het hart.

Even lekker huilen

Om nog even terug te komen op het begin van dit blog, waarin ik het had over de vraag of er aan rouw een einde komt: gisteren was er een documentaire op tv gemaakt door Merlijn Kamerling over de zoektocht naar wie zijn vader Antonie Kamerling was. Hij spreekt op een bepaald moment met Lola Brood, de dochter van Herman Brood die in 2001 een einde aan zijn leven maakte door van het Hilton Hotel af te springen. “Rouw je nog steeds?” vraagt Merlijn. Lola antwoordt: “Ja, ik rouw nog steeds. Op een gegeven moment denk je ik heb het wel een plek kunnen geven, ik kan er goed over praten. Maar dan krijg je een vriendje en denk je : wat jammer dat hij mijn vader niet kan leren kennen. Soms kijk ik YouTube filmpjes of luister ik muziek en dan denk ik ”even lekker huilen, ik wil hem gewoon even missen”.

Is het dan rouwen of ‘gewoon’ missen? Ik weet het niet, alleen degene die het betreft weet en voelt dit. Zelf denk ik ook niet dat het belangrijk is of rouw eindig is of niet. Het belangrijkste is dat je op een voor jou goede manier verder kunt met je leven en een balans weet te vinden tussen het leven met de herinneringen en het gemis en het leven in het nu met uitzicht op de toekomst.

Wil je stappen ondernemen, maar weet je niet hoe?

Heb jij een dierbare verloren en wil je wel stappen ondernemen om aan een nieuwe levensfase te beginnen, maar weet je niet hoe of durf je (nog) geen stappen te zetten? Neem dan contact met me op voor een vrijblijvend gesprek. Dat kijken we samen wat ik voor jou kan betekenen.