Afscheid met een coffee to go
Een vriendin belt en ze vertelt dat haar broer die al vier weken in het ziekenhuis ligt er nu ook nog een longontsteking bij heeft. De volgende dag krijg ik een appje met de mededeling ‘hij heeft corona’. Ze vreest voor zijn leven, want hij heeft nog maar weinig reserves na een aantal operaties in een paar weken tijd. Mijn vriendin is Française maar woont al heel lang in Nederland. Ze kan nu dus ook niet naar haar broer en schoonzus toe, want Frankrijk houdt de grenzen gesloten. Zelfs als hij zou komen te overlijden, kan ze niet bij de uitvaart zijn om afscheid te nemen.
Tot nu toe was corona voor mij persoonlijk nog redelijk ver weg. Er zijn wel wat mensen in mijn omgeving die ziek zijn geweest, maar zij hebben niet in het ziekenhuis gelegen. Nu zie ik van dichtbij hoe afschuwelijk het is niet bij je naasten te kunnen zijn als alle betrokkenen dat zo nodig hebben.
Schuldgevoel
Goed afscheid nemen is belangrijk. Je kunt je voorbereiden op wat er komen gaat en alles tegen elkaar zeggen en/of bespreken wat je wilt.
Als je door de quarantainemaatregelen geen afscheid hebt kunnen nemen op de manier waarop je dat wilde, kan dat veel vragen en gevoelens oproepen. Je kunt het immers nooit meer over doen. Het uitspreken van gevoelens van angst, onzekerheid en bezorgdheid helpt. Bespreek het met iemand die je vertrouwt.
Nabestaanden voelen zich vaak schuldig omdat hun dierbare alleen moest sterven. Ze voelen zich schuldig omdat ze hem of haar vast hadden willen houden in de laatste momenten. De omgeving weet vaak niet zo goed hoe ze erop moeten reageren. Er wordt gezegd: “Je kon er toch niks aan doen dat het zo liep? Je hoeft je niet schuldig te voelen”. En dat is een logische reactie. Het resultaat hiervan kan zijn dat degene die rouwt, niet meer durft te vertellen dat hij zich schuldig voelt. Geef in plaats daarvan aan: ‘Je mag je best schuldig vóélen, maar je bént niet schuldig”. Op die manier geef je iemand de ruimte om te voelen wat hij nu eenmaal voelt en tegelijkertijd laat je weten dat voelen en zijn twee heel verschillende dingen zijn.
Neem de tijd om stil te staan bij wat je had willen doen in de periode van afscheid nemen. Schrijf bijvoorbeeld een brief aan de overledene waarin je schrijft dat je heel graag op een bepaalde manier afscheid had willen nemen.
Drive through condoleance
Na het afscheid komt de uitvaart en ook die is nu anders dan normaal.
Een uitvaart is een belangrijk ritueel, het is een eerste stap in de rouw, waarbij het individuele verdriet rondom een overlijden kan worden gedeeld met familie en vrienden.
Tijdens het condoleren geven en ontvangen we steun door elkaar een hand te geven, elkaar vast te houden en te troosten. Dit is nu niet mogelijk (lees ook mijn blog over ‘huidhonger’). Gelukkig worden er steeds meer alternatieven bedacht om steun te betuigen:
- Uitvaartondernemers bieden de mogelijkheid om de uitvaart via een livestream te volgen. Je zou met een groep mensen af kunnen spreken om na afloop met elkaar te facetimen of te videobellen.
- Als je niet in de gelegenheid bent de uitvaart via een livestream te volgen, kun je je eigen afscheidsritueel houden door bijvoorbeeld op het moment van de uitvaart een kaars aan te steken of favoriete muziek van de overledene te beluisteren.
- Als je graag iets had willen zeggen op de uitvaart, kun je dat alsnog opschrijven en vragen of iemand anders dit voorleest. Spreek in wat je had willen zeggen en laat dit horen tijdens de uitvaart.
- Op rouwkaarten staat normaal gesproken alleen de datum, tijd en plaats. Nu worden er herinneringsboekjes verstuurd met veel foto’s en teksten.
- Langs de weg worden erehagen gevormd, waarbij iedereen op gepaste afstand van elkaar staat.
- Drive-through condoleance, waar nabestaanden vanuit de auto hun laatste eer kunnen bewijzen.
- Er worden speciale (buiten)locaties ingericht met een podium waarop de kist geplaatst kan worden en waar sprekers en bijvoorbeeld muzikanten ruimte hebben. Als de plechtigheid buiten wordt gehouden, is er soms ook de mogelijkheid om vanuit de auto deel te nemen.
- Nu geen koffie met cake of borrel, maar een ‘coffee to go’.
Zoals je hierboven kunt lezen, is er heel veel mogelijk en komen mensen met steeds meer creatieve ideeën om in zo’n verdrietige tijd toch met elkaar in verbinding te zijn. En verbinding is van levensbelang, zeker nu.
Ik ben benieuwd naar jouw verhaal als je in deze periode afscheid hebt moeten nemen van dierbaren en hoe je dat hebt gedaan. Wie weet kunnen we elkaar inspireren met nog meer ideeën en mogelijkheden om op een mooie manier afscheid te nemen.
